BEİJİNG, 29 Ağustos (Xinhua) — Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, 15 Temmuz’da Beijing’in orta kesimindeki Büyük Halk Salonu’nun aydınlık ve görkemli Fujian Salonu’nda Shanghai İşbirliği Örgütü’nün üst düzey diplomatlarını ve daimi organlarının başkanlarını kabul etti.
Xi, “Çin, komşuluk diplomasisinde her zaman Shanghai İşbirliği Örgütü’ne öncelik vermiştir ve örgütü daha kapsamlı ve daha güçlü hale getirmeye kararlıdır” dedi. Xi’nin bu sözleri, örgüt çerçevesinde barış ve kalkınmaya dayalı dostane komşuluk ilişkilerini geliştirmek için Çin’in yıllardır aralıksız sürdürdüğü çabalara işaret ediyor.
Xi’nin haziranda Kazakistan’ın başkenti Astana’ya yaptığı ziyaret sırasında ayrıntılı olarak ortaya koyduğu üzere Çin’in komşuluk politikası, dostane, güvenli ve müreffeh bir komşuluğa olan sarsılmaz inancın yanı sıra dostluk, samimiyet, karşılıklı fayda ve kapsayıcılığa olan güçlü bağlılıkla öne çıkıyor.
Xi, önümüzdeki günlerde ülkenin kuzeyindeki liman kenti Tianjin’de Shanghai İşbirliği Örgütü’nün bu yılki zirvesine ev sahipliği yapacak. Zirvede Xi ve diğer liderler, bölgesel güvenlik ve refahı daha fazla teşvik etmek üzere stratejiler belirleyecek ve ortak geleceğe sahip daha yakın bir Shanghai İşbirliği Örgütü topluluğu inşa etmek üzere somut adımlar atacak.
İYİ KOMŞULUK VE ORTAKLIK
Xi, bu yılın başından bu yana üç yurt dışı gezisi gerçekleştirdi. Bu gezilerin ikisinde ziyaret ettiği Rusya ve Kazakistan, Shanghai İşbirliği Örgütü üyesi olarak öne çıkıyor.
Haziranda düzenlenen 2. Çin-Orta Asya Zirvesi’ne katılmak üzere Astana’ya giden Xi, havalimanında eski dostu Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev tarafından sıcak şekilde karşılandı. Bu, Xi’nin cumhurbaşkanlığı görevi sırasında komşu Kazakistan’a düzenlediği altıncı ziyaretiydi.
Çin-Orta Asya Zirvesi, Çin’in antik İpek Yolu üzerinde bulunan ve denizle bağlantısı olmayan komşularıyla bağlarını güçlendirmeyi amaçlıyor.
Xi, zirvede gerçekleştirdiği konuşmada, “Orta Asya’da uyum ve birliği, mutluluk ve zenginlikle bir tutan bir atasözü vardır. Biz her zaman komşularımızın iyiliğini dileriz” dedi. Komşu ülkelerle daha yakın ilişkiler kurmak, dünyada en çok komşusu olan ülkelerden biri olan Çin’in dış politika düzeninde uzun yıllardır bir denge unsuru olmaya devam ediyor. Xi de barışçıl ve dostane komşuluk ilişkileri geliştirilmesine özel önem veriyor.
Xi, 2013 yılında ilk kez cumhurbaşkanı seçildiğinde Çin’in komşuluk diplomasisi konulu bir toplantıda “dostluk, samimiyet, karşılıklı fayda ve kapsayıcılık” ilkelerini ortaya koydu. Çin Halk Cumhuriyeti’nin 1949’da kurulmasından bu yana ilk kez bu tür bir toplantı düzenleniyordu.
Nisan ayında Beijing’de komşu ülkelerle ilgili çalışmalara yönelik düzenlenen konferansta ise Xi, komşu ülkelerle ortak geleceğe sahip bir topluluk inşa edilmesi çağrısında bulundu.
Xi’nin örgütle ilgili gündeminde her daim yer alan iyi komşuluk ilişkileri, hep ön plandaydı. Xi, 2013 yılında Bişkek’te ilk kez katıldığı Shanghai İşbirliği Örgütü zirvesinde üye ülkeler arasında Uzun Vadeli İyi Komşuluk, Dostluk ve İşbirliği Antlaşması’nın ciddiyetle uygulanmasını önererek, bu antlaşmayı ve örgüt antlaşmasını, “üye ülkelerin çalışma ilkelerini belirleyen ve ülkelere rehberlik eden” iki belge olarak tanımladı.
Sonraki yıllarda örgütün iyi komşuluk antlaşmasının 2018-2022 döneminde uygulamasına yönelik bir eylem planını öneren Xi, 2018’de ev sahipliği yapacağı ve ilk kez Çin’de gerçekleştirilecek olan tarihi Qingdao Zirvesi’nde bu planın kabul edilmesini istedi. Antlaşmanın 2023-2027 döneminde uygulanmasına ilişkin kapsamlı plan, 2022 yılında Özbekistan’ın Semerkant kentinde kabul edildi.
İttifaklara girmeyen ve başkalarını hedef almayan örgüt, açıklık ve kapsayıcılık ilkeleri üzerine kurulu. Çin, Xi’nin ifadesiyle “büyük bir aile” gibi olan örgütün kurucu üyeleri ve yeni ortaklarıyla ilişkilerini yıllar içinde derinleştirdi. Shanghai İşbirliği Örgütü, karşılıklı güven, karşılıklı fayda, eşitlik, istişare, medeniyetlerin çeşitliliğine saygı ve ortak kalkınma arayışı ilkeleriyle öne çıkan Shanghai Ruhu’nun rehberliğinde bugün 10 üye ülkesi, 2 gözlemci ülkesi ve 14 diyalog ortağıyla, dünyanın en geniş coğrafi kapsama alanı ve nüfusuna sahip kapsamlı bir bölgesel örgüt haline gelmiş durumda.
Belarus, geçen yılki Astana Zirvesi sırasında resmen örgütün 10. üyesi oldu. Xi, haziranda Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’yu Beijing’deki Zhongnanhai liderlik yerleşkesinde ağırladı. Lukaşenko, ziyareti sırasında Xi’ye kendisine gerçekten derin bir dostluk gösterdiklerini hissettiğini söyledi.
Bu ziyaret, Xi’nin örgüte üye ülkelerin liderleriyle düzenlik olarak gerçekleştirdiği görüşmelerin sadece biri. Xi, 2023’ten bu yana gerek örgüt zirveleri sırasında ve çok taraflı toplantılarda gerekse de örgüte üye ülkelerin liderlerinin Çin’i ziyaretleri sırasında, bu liderlerle pek çok kez bir araya geldi. Örgüt içindeki koordinasyonu güçlendiren bu üst düzey temaslar, aynı zamanda liderler arasında daha yakın kişisel ilişkiler kurulmasına da yardımcı oldu.
Xi, bir keresinde, “Akrabalar ve arkadaşlar arasındaki yakınlık, daha yakın etkileşimle artar” ifadelerini kullanmıştı.
ORTAK BARIŞ COĞRAFYASI
Örgüte üye ülkelerin liderleri geçen yıl temmuz ayında yıllık toplantı için Astana’ya geldi. Grubun tarihindeki ilk “Shanghai İşbirliği Örgütü Artı” toplantısı yapılırken Bağımsızlık Sarayı’nın fütüristik cephesinin mavi camları güneş ışığı altında parlıyordu. Xi, bu toplantıda yaptığı konuşmada, beş öncelik arasında yer alan “ortak bir barış ve huzur coğrafyası” kurarak örgüt için daha güzel bir yuva inşa etme çağrısında bulundu.
“Üç kötücül güç” olan terörizm, aşırıcılık ve bölücülük kaynaklı yerleşik güvenlik sorunları, 20 yılı aşkın bir süre önce örgüt kurulduğunda Orta Asya ve komşu bölgelerde büyük tehdit oluşturuyordu. 2001 yılında kurulduğundan bu yana örgüt, işbirliğinin temel dayanağı olarak gördüğü bölgesel güvenliği korumayı sürdürdü.
Xi, Astana’daki konuşmasında, ” Güvenlik, ulusal kalkınmanın ön koşulu, emniyet ise halkın mutluluğunun can damarıdır” ifadelerini kullandı.
Yıllardır örgüt üyelerine savunma hatları sağlamak üzere güvenlik işbirliğinin güçlendirilmesini savunan Xi, 2014 yılında Duşanbe’de düzenlenen zirvede Aşırıcılıkla Mücadele Sözleşmesi’nin müzakere edilip imzalanmasını önerdi. Sözleşme daha sonra 2017 yılında Astana’da üye ülkeler tarafından imzalandı.
Xi, örgütün uyuşturucu kaçakçılığı, organize suçlar ve siber terörizmle mücadelesinin de güçlü bir savunucusu oldu. Bu mücadelede kayda değer başarılar elde eden örgüt, uyuşturucu kaçakçılığı ile mücadele amacıyla düzenli olarak operasyonlar gerçekleştirdi ve Uyuşturucu ile Mücadele Stratejisi’ni beş yıllığına yeniledi.
Bu mücadelenin en son örneklerinden biri de örgüt üyelerinin bu ayın başlarında gerçekleştirdiği “Ağ” kod adlı operasyondu. Operasyonun yürütüldüğü koordinasyon merkezine Çin başkanlık etti. Operasyonda yaklaşık 10 ton uyuşturucu ele geçirilirken, yasadışı uyuşturucu kaçakçılığıyla ilgili 1.151 suç tespit edildi.
“Uyum ve barış içinde bir arada yaşama vizyonunun, Çin’in komşuluk diplomasisinin temelini oluşturduğunu” vurgulayan Xi, örgütün yanı sıra diğer işbirliği kanalları aracılığıyla da bölgedeki genel güvenliği geliştirmeye çalıştı.
Xi, 2014 yılında düzenlenen Asya’da Etkileşim ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı Shanghai Zirvesi’nde ortak, kapsamlı, işbirliğine dayalı ve sürdürülebilir bir güvenlik vizyonu önerdi. 2022 yılında düzenlenen Boao Asya Forumu Yıllık Konferansı’nda da Küresel Güvenlik İnisiyatifi’ni duyuran Xi, bu inisiyatifi küresel güvenlik yönetişimini ilerleten bir kamu malı olarak gördüklerini belirtti.
Özbekistan Dünya Ekonomisi ve Diplomasi Üniversitesi’nden akademisyen Azamat Seyitov, “Shanghai İşbirliği Örgütü çerçevesinde Orta Asya’da güvenliği artırmada Çin şüphesiz önemli ve öncü bir rol oynuyor. Çin’in önerdiği inisiyatifler, bölgedeki istikrarın ve ekonomik kalkınmanın güçlendirilmesine ve güvenlik tehditlerinin azaltılmasına katkıda bulunuyor” diye konuştu.
Bağlantı olanaklarının arttığı günümüz dünyasında, bölgesel gerilimler ve belirsiz güvenlik ortamı nedeniyle barış hala kırılgan durumda. İçinde bulunduğumuz yıl, faşizme karşı verilen dünya savaşında, başka bir ifadeyle 2. Dünya Savaşı’nda kazanılan zaferin 80. yıldönümü. Xi, mayısta gerçekleştirdiği Moskova ziyareti sırasında Kızıl Meydan’da düzenlenen bir geçit törenine katıldı.
Xi, bir keresinde savaşlardan alınan acı derslerin asla unutulmaması gerektiğini belirtmişti. Xi, faşizme karşı verilen dünya savaşının sona ermesinin 70. yıldönümüne denk gelen 2015 yılında örgütün Rusya’da düzenlenen Ufa Zirvesi’nde yaptığı konuşmada, “Tüm üye ülkeler, 2. Dünya Savaşı’nın kan ve ateş sınavından geçti ve büyük fedakarlıklarla nihai zafere katkıda bulundu” dedi. Xi ve toplantıya katılan diğer liderler, toplantı sonrasında yayımlanan ortak açıklamada tüm ulusların barışçıl kalkınması ve ilerlemesine yönelik güçlü bir çağrıda bulundu.
Xi, bir keresinde de, “Ancak kapımızın önünde barışçıl bir ortam olduğunda rahatlık ve huzur içinde bir kalkınma gerçekleştirebiliriz” ifadelerini kullanmıştı.
REFAHIN MEYVELERİ
Geçtiğimiz yıl Çin’in Kazakistan’dan örgütün dönem başkanlığını devralmasının ardından Xi, “Shanghai İşbirliği Örgütü Artı” toplantısı sırasında 2025 yılının Sürdürülebilir Kalkınma Yılı olarak belirlenmesini önerdi.
Son birkaç yıldır bir dizi inisiyatif ve işbirliği projesi yoluyla örgütün sürdürülebilir kalkınmasını desteklemenin önemini vurgulayan Xi, “gerçek kalkınmanın, herkes için kalkınma, iyi kalkınmanınsa sürdürülebilir kalkınma” olduğuna inanıyor.
Xi, 2019 Shanghai İşbirliği Örgütü Bişkek Zirvesi’nde, örgüt bünyesinde tarım teknolojisi alanında etkileşim ve eğitime yönelik tanıtım alanının Çin’in Shaanxi eyaletinde kurulmasını hedefleyen inisiyatifi duyurdu. Bu, “örgütü karşılıklı fayda sağlayan işbirliğinde bir örnek haline getirmek üzere atılmış” somut bir adımdı.
Bir yıl sonra Yangling’de açılışı yapılan alan, ticaret, yetenek eğitimi ve teknoloji etkileşimine yönelik bir merkez haline geldi. Bu alanda örgütten ve gelişmekte olan ülkelerden gelen 2.000’den fazla tarım yetkilisi ve teknisyenine eğitim verilmesi, bu ülkelerdeki yoksulluğu azaltma çabalarına hız kazandırdı.
Xi, Shaanxi eyaletinin merkezi Xi’an’da mayısta düzenlenen Yoksulluğun Azaltılması ve Sürdürülebilir Kalkınma Forumu’na bir kutlama mesajı gönderdi. Foruma katılan örgüt ülkeleri temsilcileri, Xi’nin mesajının Çin’in tüm taraflarla birlikte yoksulluğun olmadığı güzel bir dünya inşa etme taahhüdünü yansıttığını söyledi.
Xi öte yandan önerdiği Kuşak ve Yol İnisiyatifi gibi kalkınma inisiyatiflerini, örgüte üye ülkelerin büyüme stratejileriyle bütünleştirdi.
Geçen yılın sonunda Kırgızistan’da resmi olarak başlatılan Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu projesi, örgüte üye ülkeler arasındaki yüksek kaliteli Kuşak ve Yol İnisiyatifi işbirliğine örnek teşkil ediyor. Xi ve Orta Asyalı iki mevkidaşı, Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu projesine kişisel olarak destek veriyor. Çin ile Orta Asya’yı birbirine bağlayan stratejik bir koridor olan demiryolunun hem bölgesel bağlantıları ve ticareti artırması hem de halklar arası etkileşimi güçlendirmesi bekleniyor.
Resmi verilere göre 2024 yılında 890 milyar ABD dolarına ulaşan Çin ile Shanghai İşbirliği Örgütü üye ülkeleri, gözlemci ülkeleri ve diyalog ortakları arasındaki ticaret, rekor kırarak Çin’in toplam dış ticaretinin yaklaşık yüzde 14,4’ünü oluşturdu.
Delovoy Kazakistan gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni Serik Korzhumbayev, “Çin’in komşularıyla ortak geleceğe sahip bir topluluk inşa etme çabaları sadece felsefi bir kavramdan ibaret değil. Bu, karşılıklı saygıya dayanan sürdürülebilir ve çok boyutlu bir detaylı kalkınma planıdır” dedi.
Xi’nin vizyonunun Shanghai İşbirliği Örgütü üye ülkeleri arasındaki işbirliğini daha da yakınlaştırmada detaylı bir plan işlevi görevi gördüğünü belirten Korzhumbayev, “Yaşanan küresel çalkantılar ve uluslararası arenadaki köklü değişiklikler karşısında komşu ülkelerle ilişkilerin güçlendirilmesi, bölgesel refahın artırılması ve daha eşit ve adil bir dünyanın teşvik edilmesine yönelik yeni ufuklar açacaktır. Shanghai İşbirliği Örgütü bu çerçevede şüphesiz öncü rol oynuyor” dedi.
