ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye‘ye Rusya‘dan enerji almayı bırakma çağrısı yaptı.
25 Eylül’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı Beyaz Saray’da ağarladığında konuşan Trump, “Yapabileceği en iyi şey Rusya‘dan petrol ve doğal gaz almayı bırakmak olur” dedi.
Rus TASS haber ajansının aktardığına göre Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, 26 Eylül’de yaptığı açıklamada Karadeniz üzerinden Türkiye‘ye doğal gaz sağlayan TürkAkım ve Mavi Akım boru hatlarının “tam kapasite” çalıştığını söyledi.
Doğal gaz akışının Türkiye‘ye “faydalı olduğu” sürece kesilmeyeceğini vurgulayan Peskov şu ifadeleri kullandı:
” Türkiye Cumhuriyeti ile ticari ve ekonomik iş birliğimizi sürdürüyoruz. [Türkiye], bizimle iş birliği konusunda kendi kararlarını alan egemen bir devlet.”
Trump’ın açıklaması, ABD’nin Ukrayna- Rusya savaşında Rusya‘ya yönelik baskıyı artırdığı bir dönemde geldi.
BBC Türkçe‘ye konuşan uzmanlar, Türkiye‘nin Rusya‘ya olan enerji bağımlılığını kısa sürede büyük ölçüde azaltma ihtimalinin düşük olduğunu vurguladı.
Türkiye enerjide Rusya‘ya ne kadar bağımlı?
Türkiye enerji konusunda büyük oranda dışa bağımlı durumda.
Ham petrolde en büyük ithalat ortağı açık ara farkla Rusya Federasyonu.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) verilerine göre Türkiye 2025’te Ocak-Haziran arası Rusya’dan 7.1 milyon ton ham petrol ithal etti.
Rusya’dan alınan ham petrol ve akaryakıt, toplam ithalatın yüzde 60’ına tekabul ediyor.
Bu oran 2024’te yüzde 66’ydı. Yani Türkiye’ye giren her 10 varilden neredeyse yedisi Rusya’dan geldi.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Enerji ve İklim Çalışmaları Merkezi Direktörü Doktor Mühdan Sağlam, Türkiye’nin son altı yılda Rusya’dan petrol ithalinin giderek arttığına işaret etti.
Sağlam, burada Ukrayna işgali sonrası Rus petrolünün ucuzlaması, Türkiye’nin ekonomik kriz sebebiyle ucuz petrol tercih etmesi ve Irak‘tan arzın azalması gibi faktörlerin önemli rol oynadığını söyledi.
‘Bir anda kesilemez’
Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener de Türkiye’nin Rusya ile enerji bağlarını derinleştirdiğini söyledi.
“Hiçbir petrol vazgeçilmez değildir” diye konuşan Akyener, buna karşın Türkiye’deki spesifik petrol rafinerilerinin Rusya ile iki ila beş yıllık tedarik anlaşmaları imzalamış olabileceğini, bu sebeple Rus petrolünün “bir anda” kesilemeyeceğini vurguladı.
Akyener, Türkiye’nin Rusya’dan petrol alımının geleceği ile ilgili şunları söyledi:
“Petrol ticaretinde para transferi noktasında alternatif metotlar da geliştirilmiş durumda. Türkiye’yi çok etkileyeceğini düşünmüyorum ama nezaket gereği belki biraz azaltabilir.”
Doğal gaz ithalatında Rusya, Haziran’da Azerbaycan’ın ardından ikinci sırada yer aldı.
EPDK’nın 2024 verilerine bakıldığında ise Rusya’nın yüzde 41,32’lik payla birinci sırada olduğu görülüyor.
Dr. Mühdan Sağlam, Rusya’nın payının 2030’a kadar yüzde 30’a düşebileceğini, bu süreçte sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatıyla ABD’nin yüzde 10 civarındaki payının yüzde 30’a çıkartılarak bir denge sağlanabileceğini söyledi.
“Aşamalı gidecekler diye düşünüyorum” ifadelerini kullanan Sağlam, şunları kaydetti:
“2030’da ABD’nin kapasitesine 13 milyar metreküp eklenecek. Geçen yıl 5.5 milyar metreküplük gaz satmıştı.
“ABD 20 milyara yaklaşacak, Rusya da 22-23 milyardan 20 milyara doğru geriletilecek.”
Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından bazı Avrupa ülkeleri Rusya’dan enerji tedariğini azaltmaya başladı.
ABD, Moskova’ya ticari yaptırımlar getirdi. Türkiye, eski başkan Joe Biden döneminde getirilen bu yaptırımlar kapsamına alınmadı.
Washington sık sık müttefiklerine Rusya’dan enerji alımını azaltma çağrısı yapıyor.
Mevcut Başkan Donald Trump, Rusya ile ticareti sürdüren bazı müttefiklerin de ABD yaptırımları kapsamına alınabileceği ve yüzde 100 daha fazla gümrük vergisi ödemek zorunda kalabileceğini söyledi.
Türkiye ise ülkelere yönelik tek taraflı yaptırımlar üzerinden hareket etmediğini, ancak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından getirilen yaptırımları uygulayacağını söylüyor.
Ukrayna ve Rusya arasında denge politikası ve arabuluculuk faaliyetleri yürüten Ankara, 2022’den bu yana Rusya’dan enerji almayı sürdürüyor.
Rusya’ya hangi ülkeler alternatif olabilir?
Uzmanlara göre Türkiye’nin Rusya’dan enerji ithalatını tamamen sonlandırma ihtimali düşük.
Ham petrol ithalatında Rusya açık ara farkla Türkiye’nin en büyük ortağı konumunda.
TESPAM Başkanı Oğuzhan Akyener durumu şöyle değerlendirdi:
“Türkiye bu yaşanan gelişmeler yüzünden belki ham petrol ithalatını biraz azaltabilir ama tamamen sonlandırılmasına yönelik bir hamle beklemiyorum.”
Akyener ayrıca Rus petrolüyle ilgili “kayıt dışı süreçler de bir hayli yoğun, bunu unutmamak gerek” diye konuştu.
Türkiye için Rusya’dan sonra en yakın alternatiflerden biri Irak.
Türkiye’nin Irak‘tan petrol ithalatı Nisan 2023’te Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nden (IKBY) tedariğin durmasından bu yana geriledi.
Bağdat ve Erbil, geçtiğimiz günlerde Kerkük-Ceyhan boru hattı üzerinden petrol ihracatını sürdürmek için anlaşmaya vardıklarını açıkladı.
Görüşmelere arabulucuk eden ABD’nin Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Irak Başbakanı Muhammed Şiya el-Sudani’nin 25 Eylül’de açıkladığı anlaşmayı memnuniyetle karşıladıklarını duyurdu.
‘Kerkük-Ceylan boru hattının bir milyon varillik kapasitesi var’
Dr. Mühdan Sağlam da Rusya’dan petrol tedariğinin sıfırlanmasının mümkün olmadığını söyledi.
Uzman, Irak’tan petrol tedariğinin oranının “doğru bir anlaşma yapılması ve istenmesi” durumunda yüzde 40’lara kadar çıkabileceği değerlendirmesini yaptı.
Sağlam, Kerkük-Ceylan boru hattının bir milyon varillik kapasitesi olduğuna dikkat çekti ve şunları söyledi:
“Türkiye’nin günlük tüketimi aşağı yukarı 600 bin varil. Hat tam kapasite çalışır ve tamamını Türkiye alırsa tabii ki Irak’tan yapılacak ithalat durumu dengeler.”
Buna karşın Sağlam, enerji güvenliğine daire endişeler sebebiyle Irak’tan orantısız bir enerji tedariği yapılma ihtimalinin düşük olduğunu kaydetti.
Oğuzhan Akyener de Kerkük-Ceyhan boru hattının yalnızca Türkiye’ye ihracat için çalışmayacağını hatırlattı ve ne kadar hızlı devreye alınabileceğine dair soru işaretleri olduğunu söyledi:
“Erbil ve Bağdat anlaşıyor, sürekli bir şeyler konuşuluyor ama bir bakıyorsunuz anlaşma iptal ediliyor.”
Denge için yanıt ABD’den LNG tedariği mi?
Türkiye, doğal gaz ithalatı konusunda nispeten daha dengeli bir tablo ile karşı karşıya.
EPDK’nın 2024 doğal gaz ithalatı verilerine göre Rusya haricinde Azerbaycan, Cezayir, İran ve ABD’den de hatrı sayılır alım yapılıyor.
Ancak üç ülkeden ithalatın toplamı, Rusya’dan ithalatı kıl payı geçiyor.
Burada boru hatlarından alınan gaz ile LNG arasındaki denge de önem taşıyor.
Türkiye, 2024’te doğal gaz ithalatının yüzde 75’ini boru hatları üzerinden, yüzde 24’ünü ise LNG üzerinden tedarik etti.
Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi’nin (BOTAŞ) geçtiğimiz günlerde Mercuria ve Woodside Energy firmalarıyla imzaladığı LNG tedariği anlaşmaları uzun vadede LNG payının artmasını sağlayacak.
BOTAŞ, geçtiğimiz yıllarda farklı Batılı şirketlerle de benzer anlaşmalara imza attı.
Dr. Mühdan Sağlam, LNG söz konusu olduğunda sıvılaştırılmış maddenin yeniden doğal gaza çevrilmesi kapasitesinin önemine dikkat çekti.
Sağlam, bu kapasite inşasının ve Rus enerjisine bağımlılığın azaltılmasının zaman alacağını vurguladı:
Avrupa Birliği’nin (AB) Rusya’dan enerji alımını durdurma kararı üzerinden üç yıl geçmesine karşın hala üye ülkelere tedariğin sürdüğüne dikkat çeken uzman şu yorumu yaptı:
“Aslında bu yapılan Putin’e bir gönderme. ‘Seni gerektiğinde Türkiye piyasasından da süpürürüz’ deniyor.”
İlgili haberler
