Ermenistan’ın güneyinde Sovyetler Birliği döneminden kalma bir demiryolundan geriye sadece terk edilmiş bir istasyon, birkaç paslı vagon ve on küsur metre ray kaldı.
İlk bakışta pek olası görünmese de, Güney Kafkasya’daki bu harap olmuş ray hattı, ABD başkanının aracılığıyla barışın sembolü haline gelmesi için seçildi: Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası, ya da kısa adıyla Tripp.
Etrafa dağılmış halde bir komünist kahramanın anıtının başının parçaları görülüyor. Kadın heykelinin bir kolu eksik.
Yerel gazeteci Marut Vanyan “Burası Trump rotası, aynı zamanda Barış Kavşağı, İpek Yolu ve Zengezur Koridoru olarak da biliniyor” diyor.
“Ama şimdilik hiçbir şey Amerikan görünmüyor.”
Trump’ın “bitmeyen savaşlardan” biri olarak tanımladığı çatışmayı sona erdirdiğini söylediği bu proje, Ermenistan ile uzun süredir düşmanı olan Azerbaycan arasında yapılan anlaşmaya dayanıyor.
Plan, Amerikan şirketlerinin 99 yıllığına devralacağı 43 km’lik bir güzergâhı kapsıyor. Bu hat, Ermenistan’ın İran sınırı boyunca ilerleyerek Azerbaycan’ı Nahçıvan’la bağlayacak.
Proje kapsamında demiryolu, otoyol ve boru hatları vadediliyor. Trump, “çok para harcanacağını, bunun da ABD, Azerbaycan ve Ermenistan ekonomisine fayda sağlayacağını” söyledi.
Ancak sahada tablonun ne kadar çetrefilli olacağını tahmin etmek zor değil. Bu ulaşım hattı sıfırdan inşa edilmek zorunda. Ama siyasi engeller, ekonomik zorlukların çok daha ötesinde.
Trump’ın müdahalesi, Rusya’nın kendi etki alanı saydığı bölgede jeopolitiği yeniden şekillendirebilir. Tahran’daki sertlik yanlıları da endişeli; projeyi engellemekle tehdit ediyorlar.
Kafkasya’da savaş ve barış
Tripp projesi, Ermenistan ile Azerbaycan arasında onlarca yıldır süren Dağlık Karabağ çatışmasını bitirmenin anahtarı olarak görülüyor.
2023’te Azerbaycan, tartışmalı bölgeyi geri aldı ve neredeyse tüm Ermeni nüfus evlerini terk etti. Bu, ilk sürgün değildi; 1990’larda da 500 binden fazla Azerbaycanlı göçe zorlanmıştı.
Vanyan da 2023’te evinden kaçanlardandı.
Savaş bölgesinden uzaklaşıp Ermenistan’ın güneydeki Sünik şehrine yerleştiğinde, burası da iki ülke arasındaki yeni bir gerilim noktası olmuştu.
Azerbaycan, Nahçıvan’a uzanan bir “koridor” için bu bölgenin bir kısmını talep etti. Bölge, Zengezur adıyla da biliniyor ve öneri “Zengezur Koridoru” diye anıldı.
Ermenistan bu talebi reddedince sınırda çatışmalar patlak verdi ve yeni bir savaş korkusu yayıldı.
Tam bu noktada, 2025’in Ağustos ayında Trump sürpriz bir şekilde devreye girdi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı Beyaz Saray’da ağırlayan Trump, her iki tarafı da tatmin etmeyi amaçlayan bir çözüm önerdi.
Gelecekteki Trump rotası, Azerbaycan için “kesintisiz bağlantı”, Ermenistan içinse “tam egemenlik” sözü veriyor. Güzergâh özel bir Amerikan şirketi tarafından yönetilecek.
Her iki ülkenin lideri de Washington’daki görüşmenin bölgelerine barış getirdiğini söyleyerek Trump’tan övgüyle bahsetti.
Ancak imzalanan belge ayrıntılardan yoksun ve Tripp’in ne zaman inşa edileceğine dair bir takvim sunmuyor.
Batı, Rusya ve İran’ın çıkarlarının kesişme noktası
ABD’nin arabuluculuğu, Rusya’nın Güney Kafkasya’daki zayıflayan konumuyla mümkün oldu.
Yıllarca Kremlin, bugün bir Amerikan başkanının adını taşıyan güzergâhı açmaya çalıştı.
Rusya’nın gelecekteki yolu, Rus devlet iç güvenlik kurumu olan Federal Güvenlik Servisi (FSB) sınır muhafızlarının koruması önerisi reddedildi, ancak hâlâ Ermenistan-İran sınırındaki seçilen güzergâhta Rus devriyeleri dolaşıyor.
BBC bölgedeyken bir Rus FSB devriye aracı yanımıza yaklaştı. Üniformalı genç bir asker, sınırda uçan bir drone’u sordu. Bizim olmadığını söyleyince devriye uzaklaştı.
Ermenistan’ın Sünik bölgesi aynı zamanda ihracat için önemli bir merkez.
İranlı iş insanları ve kamyonları bölgede sıkça görülüyor. İranlı inşaat firmaları, gelecekteki Tripp’in üzerinden geçeceği yeni bir köprü inşa ediyor.
İran ile Ermenistan’ı ayıran Aras Nehri, aynı zamanda rotanın da geçeceği çizgi.
ABD ve İran şirketlerinin Ermenistan’da nasıl bir arada çalışacağı ise belirsiz; özellikle de ABD’nin son dönemde İsrail-İran savaşına dahil olmasının ardından.
İran’ın dini liderine yakın bir danışman, Tripp’i “Donald Trump’ın paralı askerleri için mezar”a dönüştürmekle tehdit etti. Ancak İran hükümeti daha ölçülü açıklamalar yaptı.
Tahran, iki Kafkas ülkesinin de dostu ve komşusu olduğunu, Erivan da projeyi İran’ın çıkarlarına tehdit oluşturmadığı konusunda güvence verdi.
Ermenistan’ın güneyinde Avrupa’nın varlığı da artıyor.
Fransa, Ermenistan’a silah satmaya başladı ve Sünik’te konsolosluk açtı. AB’nin bölgede bir gözlem misyonu bulunuyor. Gelecekteki Trump rotası, Avrupa tarafından da Rusya’yı baypas ederek Orta Asya ve Çin’e uzanan “orta koridor”un parçası olarak görülüyor.
Ermeni hükümeti, bölgedeki farklı çıkarların kesişmesinden kaygılı değil gibi görünüyor. Aksine, tüm bölgesel güçlerin işbirliği yapacağı bir “Barış Kavşağı” olmayı hedefliyor.
Marut Vanyan, hafif alaycı bir gülümsemeyle, “Her şeyin iyi olacağını, milyarlarca euro yatırım, yeni yollar ve İran, Amerika, Avrupa, Türkiye ve Azerbaycan ile ticaret yapılacağını söylüyorlar” diyor
Azerbaycan ile Ermenistan arasında henüz resmi bir barış anlaşması imzalanmadı. Ancak kesin olan bir şey var: Washington’daki görüşmeden bu yana Ermenistan-Azerbaycan sınırında tek bir kurşun dahi sıkılmadı.
Trump’ın müdahalesi, yıllardır yeni bir çatışma korkusuyla yaşayanlara en azından geçici bir nefes aldırdı.
