Çarşamba günü Çin’deki devasa askeri güç gösterisinde, nükleer füzeler ve tanklar başkent Pekin’in Tiananmen Meydanı’ndan geçecek, beşinci nesil jet savaş uçakları gökyüzünde süzülecek.
Ancak Çin’in “Zafer Günü” geçit töreninde gözler sergilenen savaş teknolojisinde değil, Devlet Başkanı Şi Cinping’in davetlisi olarak etkinliğe katılacak olan Kuzey Kore lideri Kim Jong Un ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’de olacak.
İki lideri son yıllarda nadiren yurt dışına çıktı. 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yıldönümü nedeniyle düzenlenen etkinliğe katılmaları, bu üç kilit ülke arasındaki ilişkiler ve geleceğe yönelik planları hakkında bize ne söylüyor?
BBC’nin Korece, Rusça ve Çince servislerinden uzmanlar geçit törenini değerlendirdi.
Kore prestiji ve turizmi
BBC Korece Servisi’nden Juna Moon, “Kim ve Şi arasındaki görüşme, yaklaşık altı yıl sonra gerçekleşecek ilk görüşme olacak” diyor ve ekliyor:
“Kim en son 2019 Hanoi Zirvesi’ne gitmeden önce Çin’i ziyaret ederek Trump’la görevdeki ilk döneminde görüşmüş ve Şi de aynı yıl Pyongyang’ı ziyaret etmişti.”
Bu etkinlik birçok ilke işaret ediyor – örneğin Kuzey Kore, Çin ve Rusya liderleri ilk kez bir arada görülecek.
Hem Kim Jong Un hem de babası ve selefi Kim Jong İl kendilerini bire bir diplomatik görüşmelerle sınırladıkları için bu son dönem Kuzey Kore liderleri için alışılmadık bir durum.
Ayrıca 1959’dan bu yana ilk kez bir Kuzey Kore liderinin Çin askeri geçit törenine katılmış olması da dikkat çekici.
Ülkedeki pirinç fiyatlarındaki artışa dikkat çeken Juna Moon, “Ziyaret, Kuzey Kore’nin ekonomik sıkıntılar yaşadığı ve önemli siyasi yıldönümlerine hazırlandığı bir dönemde gerçekleşiyor ve bu da Çin’in yardımını hayati hale getiriyor” dedi.
Kuzey Kore İşçi Partisi’nin kuruluşunun 80. yıldönümü olan 10 Ekim’in ve gelecek yıl yapılması beklenen dokuzuncu parti kongresinin, kemer sıkma yerine ihtişamla kutlanması için Çin’den gelecek yardım önemli.
Ancak Kuzey Kore’nin Çin’in yardımını gerektiren daha şaşırtıcı bir ekonomik sorunu da var.
“Pyongyang, kısa süre önce açılan Wonsan-Kalma kıyı tatil bölgesine çok sayıda Çinli turisti çekmeyi umuyor,” diyor Juna Moon ve ekliyor:
“Bu da Çin Komünist Partisi’nin onayını gerektirecek bir şey.”
Ancak Kuzey Kore liderinin Pekin ziyaretinde gündem, paradan çok daha fazlası olacak.
Kim genellikle Moskova ve Pekin arasındaki ilişkilerini dengelemeyi seviyor – yani ikisine de çok bağımlı değil.
Bu etkinlik, her ikisiyle birlikte görülmesi için nadir bir fırsat sunacak.
Juna Moon, “Kim, Şi ve Putin ile ittifak kurarak kendisini süper güçlerin bir eşi olarak sunmaya ve Kuzey Kore’nin potansiyel bir Çin-Rusya-Kuzey Kore eksenindeki merkeziliğine işaret etmeye çalışıyor” diyor.
Kim Jong Un, Şi’nin Kuzey Kore İşçi Partisi’nin Ekim ayındaki kutlamalarına katılmasını bile umuyor olabilir -ki bu hem yurt içinde hem de yurt dışında itibarını yükseltecek bir hareket olacaktır.
Bu Kuzey Kore’nin komşusu Güney Kore için ne anlama geliyor?
Juna Moon, “Kim’in ziyareti aynı zamanda ABD, Güney Kore ve Japonya arasında artan işbirliğine stratejik bir karşı çıkış olarak yorumlanıyor. Pyongyang’ın Çin ve Rusya ile üçlü ittifakını derinleştirmeye hazır olduğunun bir işareti” diyor.
Juna Moon’a göre, Kim’in Zafer Günü ziyareti Kuzey Kore-Çin-Rusya işbirliğini güçlendirirse, Güney Kore’nin güvenlik ortamı üzerindeki etkileri ciddi olabilir. Pyongyang, Pekin ve Moskova arasında silah sistemleri, askeri teknoloji, istihbarat ve lojistik alanlarında gayri resmi de olsa daha derin bir işbirliği ihtimali giderek artıyor.
Rusya dünya sahnesine geri döndü
BBC Rusça Servisi’nden Alexey Kalmykov, Donald Trump’la Alaska’da yapılan zirvenin hemen ardından gelen Pekin davetinin “Vladimir Putin’in kulağına hoş geldiğini” söylüyor.
Alexey Kalmykov, “Rusya, Ukrayna’yı işgal ettiği için yıllardır yaptırımlarla dünyadan giderek daha fazla koparılıyor” diyor ve ekliyor:
“Bir zamanlar G7 masasında eşit olan Putin, Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından hakkında çıkarılan tutuklama kararıyla dışlanmış biri haline geldi.”
Ancak şimdi – arka arkaya – iki büyük dünya gücü onun için kırmızı halı seriyor.
Kalmykov, “Yakın zamana kadar Rus yetkililer uluslararası sahnede böyle bir başarıyı hayal bile edemezdi. Artık bu bir gerçek”.
Kalmykov’a göre Pekin’deki geçit törenine katılmak Putin’in sadece uluslararası alandaki konumunu güçlendirmekle kalmayacak, aynı zamanda Rus halkına da ülkenin uluslararası konumu konusunda güven verecek:
“Çok sayıda el sıkışma, dostça kucaklaşma ve kırmızı halılar, Rus kamuoyuna Moskova’nın Pekin’in küçük ortağı değil, eşit bir ortak olduğunu göstermeyi amaçlıyor.”
Kişisel ilişkilerin yanı sıra, İkinci Dünya Savaşı’nda çatışmanın sona ermesinin 80. yıldönümünü kutlayacak olan Çin’in “Zafer Günü” geçit töreninin bir başka önemli yönü de olacak.
“Çin’deki güç gösterisi dünyanın geri kalanına önemli bir sinyal gönderecektir: Küresel Güney, Şi ve Putin etrafında birleşmiş durumda. Bu hesaba katılması gereken bir güç” diyor Kalmykov.
Kalmykov’a göre Beyaz Saray’a bir başka önemli mesaj daha gönderilecek ve Moskova ile Pekin’in arasını açmaya yönelik her türlü girişimin başarısız olacağına işaret edilecek.
Kalmykov, “Rusya ve Çin arasındaki ‘sınır tanımayan dostluk’ çok canlı ve iyi durumda” diyor.
Çin’den askeri güç gösterisi
Çin geçit töreninde dünyaya modern ve küresel bir askeri güç olduğunu göstermeyi amaçlıyor.
BBC Çince Servisi’nin analizinde, “Çinli yetkililer 70 dakikalık geçit töreninde Halk Kurtuluş Ordusu’nun gelişmiş hipersonik, hava ve füze savunma sistemleri ile Çin’in mevcut ana muharebe teçhizatından seçilen stratejik füzeler de dahil olmak üzere yeni nesil silahlarının yer alacağını duyurdu” deniyor.
Etkinlik öncesi bir hükümet sözcüsü önemli miktarda yeni ekipmanın ilk kez görüleceğini söyledi.
Bulletin of the Atomic Scientists dergisine göre, Çin şu anda nükleer silahlarını diğer tüm ülkelerden daha hızlı bir şekilde genişletmekte ve modernize ettiğinden, bu durumun tüm dünyada dikkat çekeceği kesin.
Diplomatik cephede Çin, konuk listesi konusunda önceki etkinliklere kıyasla daha az sorun yaşayacak.
Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Putin hakkında aktif bir tutuklama emri var ve Pekin daha önce benzer statüde konukları bu tür etkinliklere davet ettiği için kınanmıştı.
Ancak BBC Çince Servisi’ne göre Trump’ın birkaç hafta önce Rusya liderini Alaska’ya davet etme kararı Çin’i eleştirmeyi zorlaştıracak çünkü “Amerikan askerleri Putin için kırmızı halı serdi.”
Öte yandan, önemli olan sadece kimlerin katılacağı değil, aynı zamanda kimlerin uzak kalacağı.
Bundan 10 yıl önce düzenlenen aynı geçit töreninde Tayvan’ın o dönemde iktidarda olan KMT Partisi’nin başkanı da önde gelen konuklardan biriydi.
BBC Çince Servisi’ne göre bu, “boğazlar arası ilişkilerin balayı dönemindeydi”.
Ancak 2016’dan bu yana Tayvan, Pekin ile genellikle daha soğuk bir ilişki içinde olan Demokratik İlerleme Partisi tarafından yönetiliyor.
BBC Çince Servisi, Çin’in Hong Kong’da muhalefete yönelik baskılarına kısmen tepki olarak, “Tayvan, askeri geçit törenine katılmak üzere Pekin’e seyahat eden kamu görevlilerine yasak getirdi” diyor.
Sonuç olarak, etkinliğe katılması beklenen 26 devlet başkanı arasında Tayvan lideri yok.
Çin, Tayvan’ın kendi toprağı olduğunu iddia ediyor ve uzun süredir Tayvan ile “yeniden birleşme” sözü veriyor.
Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisinde yapay zekadan da faydalanıldı.
