Haber : Kadir DEVİR
(ANKARA) – Eski BOTAŞ Doğalgaz Alım Dairesi Başkanı Ali Arif Aktürk, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın duyurduğu ABD’de yapılan LNG tedarik anlaşmasını değerlendirdi. Aktürk, Türkiye’nin yaz ve kış aylarındaki doğalgaz tüketim farklılığını yönetebilmek için LNG tarzında ya da esnek tedarik şeklinde gaza ihtiyacı olduğunu vurguladı. Sakarya Gaz Sahası’nda ilk faz kapsamında üretilen gazın günlük maksimum 10 milyon metreküp olduğunu belirten Aktürk, yıllık üretiminin ise maksimum 3.65 milyar metreküp olacağının altını çizdi. Aktürk, “Konutların sadece kış ayında, ocak ayındaki tüketimi 3.7 milyar metreküp. Dolayısıyla 3.7 milyar metreküplük aylık ocak ayındaki tüketimi, 3.65 milyar metreküplük yıllık tüketimle Karadeniz gazıyla karşılamanın imkanı yoktur” dedi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, New York’ta BOTAŞ ile Woodside Energy arasında 2030 yılında başlayacak ve 9 yıl sürecek uzun vadeli LNG tedarikine yönelik ön anlaşmayı X hesabından duyurdu. Bayraktar, anlaşmanın yaklaşık 5,8 milyar metreküp doğal gaz eş değeri LNG’nin, öncelikli olarak ABD’deki Louisiana LNG Projesi kaynaklı olmak üzere BOTAŞ’a tedarikini kapsadığını açıkladı.
BOTAŞ ile Woodside arasındaki anlaşmayı eski BOTAŞ Doğalgaz Alım Dairesi Başkanı Ali Arif Aktürk, ANKA Haber Ajansı’na değerlendirdi. Türkiye’de yaz ve kış aylarındaki tüketim farkının 11 kat olduğunu belirten Aktürk, şöyle konuştu:
“Türkiye’nin doğalgaz tüketim profili seneler itibarıyla konut bazında değişmektedir. Konut tüketimleri artmakta. Türkiye’de özellikle 2015’ten sonra konut tüketimi çok hızlı artmıştır. 81 ilde, 910 ilçe ve beldede doğalgaz tüketilmektedir. 22 milyon konuta gaz sağlanmaktadır. Konut talebini sürdürmek, doğalgaz şirketleri ve iletim şirketleri için zor bir süreçtir. Çünkü konutlar kışın 4-5 aylık dönemde gaz tüketirler, yaz döneminde tüketmezler. Türkiye’de ocak ayında sadece konutların tüketimi 3.7 milyar metreküp iken, bu tüketim temmuz-ağustos aylarında 300 milyon metreküpe düşmektedir. Yaklaşık 11 kat fark var.
“Bu yükü boru gazlarıyla sağlamanın imkanı yoktur”
Bu mevsimselliği, bu yükü boru gazlarıyla sağlamanın imkanı yoktur. Sadece Türkiye’de değil, dünyanın her yerinde bu böyledir. Bunu sözleşmesel olarak ancak spot LNG ile sıvılaştırılmış doğalgazla, farklı giriş noktalarından kış döneminde alınacak spot LNG ile sağlanır. Türkiye’nin de kış döneminde almak üzere her yıl 50-55 ilave kargoya ihtiyacı vardır, normal yıllık sözleşmelerin dışında. BOTAŞ son bir buçuk ayda GASTECH konferansında çeşitli kontratlar imzaladı. En son Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Amerika ziyaretinde de Mercuria (İsviçre bazlı) ve Woodside (Avustralya bazlı) iki şirketle Amerikan gazı için LNG tedarik anlaşmaları imzaladı.
Son 2008’den itibaren dünyada LNG’nin formatı değişti. Orta ve uzun vadeli sözleşmelerden spot bazlı, kısa vadeli sözleşmelere geçildi. Mercuria, Woodside, Trafigura, Glencore, Gunvor gibi portföy şirketleri, farklı tedarikçilerden gaz anlaşmaları yaparak portföyler oluşturmakta ve böyle spot LNG ihtiyacı olan ülkelere, şirketlere gaz satmaktadır. Bu gaz için en uygun kaynak da çok liberal olan Amerikan piyasasıdır. Gerek Mercuria, gerek Woodside’ın Amerikan LNG sıvılaştırma terminallerinde ciddi slot kapasiteleri vardır. Slot kapasiteden kasıt, dolum yapabilme kapasiteleri. Bu şirketler de LNG sıvılaştırma tesislerinde slot kapasiteleri alarak Amerikan piyasasından Henry Hub endeksli gazı alıp gerek Avrupa’ya, gerek dünyanın çeşitli yerlerine Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Uzakdoğu da dahil spot bazda satmaktadır.
“Henry Hub endeksli bir fiyat yapısıyla BOTAŞ’a satacaklarını tahmin ediyorum”
Woodside’la ve Mercuria’yla orta vadeli, spot bazda başta olmak üzere anlaşmalar imzalandı. Bu anlaşmalar kapsamında da özellikle kış döneminde BOTAŞ’a gaz tedariki yapılacaktır. Çok büyük ihtimalle Henry Hub endekslidir. Çünkü Amerikan firmaları Henry Hub endeksi aldıkları gazı Henry Hub endeksi satmak isterler. Aradaki farklı fiyat endeksi riskini yönetmek, hedge etmek maliyetine katlanmak istemezler. Onun için Henry Hub endeksli bir fiyat yapısıyla BOTAŞ’a satacaklarını tahmin ediyorum bir uzman olarak.”
“LNG anlaşmaları aslında artık standartlaştı”
Yapılan anlaşmanın standart bir anlaşma olduğunu kaydeden Aktürk, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Sayın Cumhurbaşkanı’nın ziyareti sırasında da Enerji Bakanlığı’nın, Sayın Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar’ın müşahitliğinde BOTAŞ’la ilgili şirketler LNG anlaşmaları yapmışlardır. Bu LNG anlaşmaları aslında artık standartlaştı. GIIGNL’in ortaya koyduğu bir format var. Artık böyle çok detaylı müzakere etmiyorsunuz. Müzakere edilen kısım fiyat ve tedarik takvimi. Onun dışındaki diğer maddeler uyuşmazlıkların çözümü, eksik teslimat gibi artık standart hale geldi. Bu şekilde bir anlaşma yapıldı.
“Sakarya Gaz Sahası’ndan şu an için karşılamanın imkanı yok”
Sakarya Gaz Sahası’ndaki 1 yıllık üretimin sadece ocak ayı tüketimini karşılayacağını vurgulayan Ali Arif Aktürk, Türkiyenin önümüzdeki yıllarda da LNG almak durumunda olduğunu belirterek, sözlerini şöyle tamamladı:
“Türkiye’nin yazla kış arasındaki dengesizliğini yönetebilmek için LNG tarzında ya da esnek tedarik şeklinde gaza ihtiyacı var. Şimdi Türkiye’de üretilen Sakarya Gaz Sahası’ndaki gazla bu sağlanabilir mi? Başta da bahsettiğim gibi, 11 katlık bir farkı Sakarya Gaz Sahası’ndan şu an için karşılamanın imkanı yok. Şu anda Sakarya Gaz Sahası’nda ilk faz kapsamında gaz üretilmekte ve bu da maksimum günlük 10 milyon metreküp. Bunu 365 ile çarparsanız yaklaşık yılda 3.65 milyar metreküp bir üretime denk gelir.
“Önümüzdeki yıllarda da mutlaka spot LNG alma ihtiyacı mevcuttur”
Konutların sadece kış ayında, ocak ayındaki tüketimi 3.7 milyar metreküp. Dolayısıyla 3.7 milyar metreküplük aylık ocak ayındaki tüketimi, 3.65 milyar metreküplük yıllık tüketimle Karadeniz gazıyla karşılamanın imkanı yoktur. Bu tür tek sahaya dayalı üretim profillerinde genelde 365 gün, 7/24, üç aşağı beş yukarı tedarik miktarları aynıdır. Bu sadece Sakarya sahası için değil, yeni sahalar bulunsa da yine aynı şekilde olacaktır. Türkiye’nin konutlardan kaynaklanan bu dengesizliğini sürdürebilmesi için önümüzdeki yıllarda da mutlaka spot LNG alma ihtiyacı mevcuttur.”
