ABD hükümetine sağlanan fonlar, Başkan Donald Trump’ın Cumhuriyetçi Partisi’nin harcama tasarısı konusunda muhalefetteki Demokratlarla bir anlaşmaya varamaması halinde 30 Eylül Salı günü sonunda kesilecek.
Bu durum, ABD hükümetinin hizmetlerinin kısmen geçici olarak durmasına yol açabilir.
ABD siyasetinde bütçe anlaşmazlıkları sık rastlanan bir durum olsa da, bu bütçe krizi özellikle gergin görünüyor. Bunda Trump’ın son dokuz ayını federal hükümetin boyutunu ciddi şekilde küçültmek için harcaması etkili.
ABD hükümeti nasıl kapanabilir?
Basitçe söylemek gerekirse herhangi bir kapanma, iki partinin bir araya gelip ekim ayı ve sonrasında kamu hizmetlerini finanse edecek bir yasa tasarısını geçirememesinin sonucu olacaktır.
Cumhuriyetçiler Kongre’nin her iki kanadını da kontrol ediyor, ancak Senato’da veya üst kanatta harcama tasarısını geçirmek için ihtiyaç duydukları 60 oyu alamıyorlar.
Dolayısıyla Demokratlar bu durumda bir miktar nüfuz sahibi.
Cumhuriyetçiler tarafından sunulan ve Amerikalıların sağlık hizmetlerini karşılamasını zorlaştıracağını söyledikleri bir yasa tasarısını desteklemeyi reddediyorlar.
Bu çıkmazı öncelikle sağlık politikası hedeflerini ilerletmekle ilişkilendirdiler.
Milyonlarca Amerikalı için sağlık sigortasını daha ucuz hale getiren ve süresi dolmak üzere olan vergi indirimlerinin uzatılmasını ve Trump tarafından getirilen Medicaid kesintilerinin geri alınmasını talep ediyorlar.
Medicaid ABD’de düşük gelirli bireyler, yaşlılar ve engelliler dahil milyonlarca kişiye yönelik sağlık sigortası programı ve devlet tarafından finanse ediliyor.
Ayrıca Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri ve Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne önerilen harcama kesintilerine de karşı çıkıyorlar.
Geçici bir yasa tasarısı daha önce Temsilciler Meclisi’nde veya alt mecliste kabul edilmişti ancak henüz Senato’dan geçmedi.
Kapanış ne zaman gerçekleşecek?
Anlaşma sağlanamazsa, Çarşamba günü yerel saatle 00:01’de ABD, yaklaşık yedi yıl aradan sonra ilk kez kapanma yaşayacak.
Hükümet en son 2018’in sonunda, Trump’ın ilk döneminde kapanmıştı. Her iki taraf da bir tekrarı önlemek için son çareleri arıyor.
Trump, Beyaz Saray’a dönüşünden bu yana ilk kez pazartesi günü dört kongre lideriyle bir araya gelecek; yani Temsilciler Meclisi ve Senato’daki en üst düzey Demokratlar ve Cumhuriyetçi mevkidaşlarıyla.
Ancak Trump, CBS News kanalına verdiği demeçte, “Bu sorunu nasıl çözeceğimizi bilmiyorum” diyerek anlaşma beklentilerini azalttı.
Kapanma ihtimali ne?
Bu noktada hükümetin bir şekilde kapanması ihtimali yüksek görünüyor.
Cumhuriyetçi tarafta Trump yönetimi yetkilileri şimdiye kadar herhangi bir önemli taviz vermeye yanaşmadı.
Hükümetin açık kalması karşılığında taleplerde bulunan taraf olan Demokratların, geçmişteki bazı kapanmalarda olduğu gibi, halkın gözünde suçlanacak taraf olduğuna inanıyorlar.
Demokratlar ise sağlık sigortası sübvansiyonlarının korunması yönündeki çabalarının popüler olduğuna inanıyor.
Dahası, kongre liderleri, mart ayındaki son bütçe görüşmesinde geri adım attıkları için sol görüşlü aktivistlerin öfkesini uyandırdı.
Birçok Demokrat bu sefer daha büyük bir mücadeleye hazır ve hükümeti finanse etmek, partilerinin nüfuz sahibi olduğu tek alanlardan biri.
Peki bu seferki tehdit nasıl farklı?
Bu mevcut çıkmazda dikkat çeken nokta Beyaz Saray’ın tutumu.
Geçmişte uzun süreli kapanmalar genellikle politik açıdan tehlikeli görülüyor, hem seçmenlerin günlük yaşamlarını hem de milletvekillerinin ve Başkan’ın imajını olumsuz etkiliyordu.
Ancak bu sefer Trump yönetimi, ABD hükümetinin büyük bir bölümünü uzun bir süre kapatmaktan fazlasıyla memnun görünüyor.
Hatta yetkililer, kapanmayı, kalıcı olarak işten çıkarılabilecek “lüzumsuz” çalışanları tespit etmek için kullanmakla tehdit ettiler.
Ayrıca, daha önceki kapanmaların ardından hükümet operasyonları büyük ölçüde normale dönmüş; personel ve harcama seviyeleri, çıkmazın çözülmesiyle büyük ölçüde önceki seviyelere geri dönmüştü.
Ancak Trump yönetimi son dokuz ayda harcamaları kıstı ve çalışanları işlerinden etti; bu da başkanlık gücünün sınırlarını zorladı. Kapanma, yönetimin büyük çaplı kesintilerini hızlandırmasına olanak tanıyabilir.
Kapanmanın ne gibi etkileri olabilir?
Kongre bir harcama tasarısı geçirmezse hükümetin tamamı kapanmayacak.
Geçici kapanma sırasında sınır güvenliği, hastane içi tıbbi bakım, kolluk kuvvetleri ve hava trafik kontrolünün faaliyetlerine devam etmesi bekleniyor.
Sosyal Güvenlik ve Medicare çekleri gönderilmeye devam edilecek ancak sosyal fayda doğrulama ve kart düzenleme işlemleri durdurulabilecek.
Genellikle, bir kapanma sırasında, birinci dereceden çalışanlar normal şekilde çalışmaya devam eder – bazıları maaş almaz – ancak ikinci dereceden kamu çalışanları geçici olarak ücretsiz izne çıkarılır.
Geçmişte, bu çalışanlara geriye dönük olarak ödeme yapılırdı.
Bu, gıda yardım programı, federal olarak finanse edilen okul öncesi eğitim, öğrenci kredilerinin verilmesi, gıda denetimleri ve milli parklardaki faaliyetlerin kısıtlanması veya kapatılmasının beklendiği anlamına geliyor.
Ayrıca, eğer bu çıkmaz uzarsa ve maaşları ödenmeyen işçiler işe gelmeyi bırakırsa seyahatlerde gecikmeler yaşanabilir ve uzun süreli bir kapanmanın ABD ekonomisi üzerinde ikincil etkileri de olabilir.
ABD’de kapanmalar ne kadar yaygın?
Son 50 yıldır oldukça yaygın.
Trump’ın ilk döneminde üç tane anlaşmazlık yaşandı; bunlardan biri 36 günle tarihin en uzunuydu ve Ocak 2019’da sona erdi.
Bunlardan biri, Meksika sınırına duvar inşa edilmesi için gereken finansman konusunda yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle yaşandı.
Kongre Bütçe Ofisi (CBO), ekonomik çıktının yaklaşık 11 milyar dolar azaldığını, bunun 3 milyar dolarının ise bir daha geri kazanılmadığını tahmin ediyor.
Cumhuriyetçi Partili Ronald Reagan, 1980’lerdeki başkanlığı sırasında sekiz kapanmaya nezaret etti; ancak hepsi nispeten kısa sürdü.
Bütçeler nedeniyle yaşanan kapanmalar neredeyse yalnızca ABD siyasetine özgü bir durum.
ABD sisteminde, harcama planlarının yasa haline gelebilmesi için hükümetin farklı organlarının bu konuda anlaşmaya varması gerekiyor.
Çoğu ülkede bütçe oylamaları, hükümetin kendisine güven oyu anlamına gelir. Ancak ABD’de yönetim organları eşit ve genellikle bölünmüş olduğundan durum böyle değil.
Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisinde yapay zekadan da faydalanıldı.
