Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın konuşmasının satır başlıkları:
Şimdi elektrikte aslında birkaç aydır anlatmaya gayret ettiğimiz bir süreç şubat itibariyle başlıyor. Muhtemelen bazı abonelerin, bazı vatandaşlarımızın faturaları şubat içerisinde de gelebilir ama esas itibariyle 1 Şubat’tan itibaren başlayan fatura döneminde 1 Mart’ta faturalara yansıyacak bir uygulamamız var. Orada da temelde işin özü şuradan hareketle oluşuyor. Şimdi Türkiye’de elektrik ve gazda büyük bir destek var. Vatandaşların hepsine uyguladığımız yani desteğe ihtiyacı olana da olmayana da uyguladığımız bir model var. Özellikle bu pandeminin etkisi o dönemde yaşanan ekonomik daralma o süreçlerde biraz daha artan elektrik ve doğal gaz fiyatlarının anormal artmasını bir şekilde göğüslemek adına vatandaşlarımıza devletimizin uyguladığı bir desteğimiz var.
Bu geçtiğimiz senenin rakamlarıyla 400 milyar civarında 2024 rakamlarıyla. Dolayısıyla 2023’te 275 milyar lira civarında oldu. Bu sene de yine bütçede elektrik tarafında 230 milyar, doğal gaz tarafında 200 milyarın üzerinde bir rakam gözüküyor. Şimdi biz bunu yaparken bir taraftan da orta vadeli programla vesaireyle ortaya şunu koyuyoruz. Diyoruz ki, Türkiye evet bu destek programında vatandaşlarına enerji fiyatlarını nasıl daha az yansıtabiliriz. Bu noktada bir irade ortaya koydu Cumhurbaşkanımız ama desteğe ihtiyacı olmayan grupları da destekliyoruz. Yani bu sefer aslında destek paketiniz var. Bunu hangi gruplara doğru şekilde dağıtmanız, daha adil, sosyal adaleti içeren şeklinde nasıl dağıtabiliriz? Noktasında bir düşünceyle yola çıktık. Orada yapılabilecek birkaç şey var. Şimdi Türkiye’de aslında belki onu da biraz daha bahsetmek lazım. 2 tane destek programımız var. Bir tanesi dar gelirli vatandaşlara yani Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının belli kriterine uyan ki o kriterlerden bir tanesi şu. 2 kişi yaşanılan bir evde kişi başı gelir asgari ücretin üçte birinden az ise siz Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığının elektrik desteği alacak gruba dahil oluyorsunuz.
Dolayısıyla biz onlara 75 kilovat saate kadar tüketimlerinden hiçbir bedel almıyoruz. Yani o evde tüketim 120 kilovat saat oldu diyelim, faturasını PTT’de ödemeye gittiğinde 75 kilovat saatin karşılığı sıfır çıkıyor. Hiçbir şey ödemiyor. 75 ila 120 arasındaki 45 kilovat saati de bizim şu anda bütün vatandaşları desteklediğimiz o düşük tarife kısmından ödüyor. Böyle bir destek grubumuz var. Bu da 4.1 milyon abone yaklaşık. Türkiye’de 42 milyon abonemiz var konutta. Yüzde 10 gibi düşünebiliriz. Bu gruba biz özel bir destek veriyoruz. Yani bunlar dar gelirli içerisinde biraz önce ifade ettiğim gelir grubunda olan vatandaşlarımız. Bir de hepimizin içerisinde olduğu yani bu abone grubunun dışındaki grubun içerisindeki vatandaşlarımızda da yani bizler de işte malumunuz 240 kilovat saate kadar bir fiyat var. Tarife var. 240’ın üzerine çıktığınızda o çıkan kısma bir yüzde 50 artırımlı fiyatla elektriği alıyorsunuz. Ama bütün bunlara baktığınızda düşük kademede, yüzde 60’ını elektriğin devlet karşılıyor. Yüksek kademe yani 240’ın üzerindeki kısmında yüzde 40’ını karşılıyor.
Yani eğer 100 liralık bir faturanız varsa rahatlıkla şunu söyleyebiliriz. Yüzde 50’sini devlet karşılıyor. 440 lira civarında bir faturanız varsa onun yüzde 60’ını karşılamış oluyor. Yani düşük kademede kaldığınız için. Bir de böyle bir destek grubu var. Ama burada şimdi yapmaya çalıştığımız şey şu. Türkiye’deki ortalama elektrik tüketimi. Tabii şu yapılabilirdi. Yani destek grubu nasıl dar gelirli vatandaş tanımlandı ve orada bir şey oluşturulduysa bu tarafta da gelir düzeyi yüksek, desteğe ihtiyaç duymayan bir grup da oluşturulabilirdi. Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığı orada çok alana girmedi. Hazine Maliye’de o alana çok girmedi. Biz tüketim üzerinden böyle bir değerlendirme yaptık ve dedik ki Türkiye’deki ortalama tüketim 200 kilovat saat. Bunun iki katının üzerinde, iki katından da daha fazla 417 kilovat saatlik bir tüketim varsa aylık olarak bir tüketici de bu grup artık destek grubunun dışında kalsın. 1.2 milyon abone, toplam abonelerimizin yüzde üçü gibi yani. 42 milyonun yüzde üçü gibi bir aboneyi etkileyecek bir düzenlemeyi şu anda hayata geçiriyoruz. EPDK bu konudaki düzenlemeyi aslında 2024 içerisinde kasım ayında yaptı. 2024 yılındaki bu 5 bin kilovat saatlik tüketimi aşan grup artık elektriğin gerçek maliyeti neyse onu ödeyecek. Orada da görünen tablo. Şu 1050 lira, 1047 liraya tekabül ediyor bu tüketim sınırı. Ne kadar olacak fatura dersen 2000 civarında. Yüzde 96 civarında bir şey olacak. Bu gruba böyle bir maksimumda bir artış olacak. Mesela 1600 lira fatura ödeyen birisi. Onun faturası 2900 lira olacak. Yani ona yüzde 80’lik bir fiyat artışı gelmiş olacak. Veya bunu tersten söylersek yani normalde 2903 lira ödemesi gereken bir kişi aslında şimdi 1616 lira ödüyordu. Dolayısıyla yüzde 93 ile yüzde 56 arasında böyle bir aslında en düşük fatura ödeyene biraz daha yüksek geliyor. Çünkü onun destek şeyi biraz daha fazla olmuş oluyor. Böyle bir düzenleme bir Mart’tan itibaren faturalara yansır. Şubat içerisinde de yansıyabilir. Çünkü şubatın 16’sında da, 17’sinde de okumalar olacaktır sayaçları. Bazı abonelerin böyle. Dolayısıyla böyle bir düzenleme bu.
42 milyon abonenin 40 milyonuna dokunmuyoruz. Onlara herhangi bir fiyat artışı, faturalarında herhangi bir değişiklik yok öyle söyleyelim yani.
Artık o tüketime geçtiğiniz zaman siz komple destek grubundan çıkmış oluyorsunuz. Fiyatlamayı üç kategoriye ayırıyoruz. Bir, dar gelirli vatandaşlarımız o bahsettiğim asgari ücretin üçte biri kadar geliri olan bir haneye verdiğimiz destek grubu. Ana grup diyelim, birçoğumuzun içerisinde olduğu bir grup olacak. Bir de bu destek grubunun dışındaki bir grup olmuş olacak.
Yaklaşık yani yüzde üç olmasına rağmen tüketimi yüksek olduğu için bu grubun toplam destek içerisinde, yani şöyle söyleyelim 30 milyar civarında bir şey azalmış olacak. Devletin sübvansesinin içinden.
SORU-CEVAP
Soru: Doğal gazda da benzer bir uygulama gelecek mi?
Onun üzerinde çalışıyoruz. Yani muhtemelen bu kış hiçbir şey değişmeyecek. Çünkü doğal gazda biraz daha tabii malumunuz. Kışın zaten tüketimlerin çoğunluğu yüzde 70’i kışın oluyor. Dolayısıyla hani faturaların kışın artmış olması normal ama doğal gaz fiyatlarında herhangi bir artış yapmadık. Ama doğal gazda da benzer bir şey düşünüyoruz. Fakat orada yani Erzurum’daki durumla ne bileyim Antalya’nın durumu farklı. Elektrikte bunu bütün Türkiye için ortalamada bir şey yapabiliyoruz ama doğal gazda biraz daha hassasiyetle çalışılması gereken bir süreç yani. Ama onun üzerinde de çalışıyoruz.
SORU: Seneye mi olur?
2025 yılı içerisinde belki bir düzenleme olur. Muhtemelen hani vatandaşların etkileme noktasında belki yıl sonuna doğru ancak olabilir.
Soru: Bu kış yüksek ihtimal değişmeyecek dediğiniz, bu destek tarifesi değil mi? Fiyat için söylemediniz onu.
Doğal gazda fiyat için de söylüyoruz.
Soru: Mevcut destek yöntemi değişecek mi o zaman? Doğal gazda. Ya bir doğal gazın fiyatı var. Bir de desteği
Benzer şeyler yani şöyle. Doğal gazda herhangi bir şu anda bir kademe yok. Herhangi bir şey yok bu elektrikte yaptığımız gibi. Doğal gazda da bir kademelendirmeyle alakalı bir çalışmamız var. Ama bu şu anda hani işte şeye bu kışı etkileyecek bir şey yok yani.
Soru: Yıl sonuna doğru ancak.
Olabilir belki yani. Onu bir çalışıyoruz yani henüz üzerinde. Yani orada da bizim şeyimiz şu. Tüketimi yüksek olan, yani elbette ki bu tüketim yüksek derken şunu söylüyorum yani Türkiye’de işte ortalama iki yüz kilovat saat, siz dört yüz kilowatt saat tüketiyorsunuz. Mesela elektrikli araç şarj ediyorsunuz veya başka bir şey olabilir. Dolayısıyla veya eviniz çok büyük neyse. Benzer şey doğal gazda da var. Yani biz diyoruz ki siz bu tüketim şeyini geçtiğinizde farklı bir kategoriden fiyatlandırılmanız lazım. Temel kurgu bunun üzerinden yani. Doğal gazda onu il il farklı değerlendirmeyi düşünüyoruz. Çünkü her ilin şeyi farklı yani.
Soru: Sayın Bakanım, tarifede bir değişiklik olmayacak dediniz. Biz onu vatandaşın anlayacağı şekilde bu kış doğal gaza zam gelmeyecek diyebilir miyiz?
Diyebilirsiniz. Elektrik için konutlarda benzer şeyi düşünüyoruz. Yani bu ya zaten daha önce bir bahsetmiştim ondan. Yani bu ilk çeyrek için bir şey düşünmüyoruz. Zam yok yani.
Soru: Kışın faturası artmış. Doğal gaz diyor ki faturamız artıyor. Kış yani. Yok şunun için söylemek istedim tam ifade edemedik. Geçen yılın aynı dönemine göre ödediğimiz doğal gaz faturası artmış. Kış daha soğuk geçiyor.
Şey bir fiyat 2024’te oldu. Bir de tabii faturanın içerisine bir de dağıtım bedeli var. Hani o dağıtım bedelinde bir artış olabilir ama doğal gaz tarifesinde bir değişiklik düşünmüyoruz yani.
Soru: Sayın Bakanım doğal gazda destek oranı ne kadar?
Doğal gazda daha da yüksek yüzde altmış beş. Herkese.
Soru: Sayın bakanım elektrikte biz hani rakam üstünden gittik ama orada belki şunu da tekrar etmekte fayda var. Aslında orada baz alınan şey kilovat saat değil mi? Tüketim. Anlamında.
Evet doğrudur. Dört yüz on yedi kilovat saat tüketimi olan 2024’te, dört yüz on yedi çarpı on iki beş bin kilovat saat. Zaten sana mesaj gelmiş olması lazım. Yani şöyle dağıtım şirketleri şöyle bir mesaj gönderdiler. Son kaynak kullanım tedarik kapsamında değerlendirildiğiniz için işte siz şu tarihten itibaren fiyatlamanız değişecektir diye bir mesaj gönderdiler. Bu çerçevede olanlar mesela dört yüz on yedi kilowatt saat aylığa tekabül ediyor. Bin kırk yedi lira bugün fatura ödüyor. Bu faturalar iki bin on altı lira olacak. İşte bir Mart’ta diyelim hani bir Şubat’ta faturası düzenlenen bir Mart’ta bir daha şey yapacak. İki bin on altı lira olacak. Yüzde doksan üçlük bir artış. Altı yüz kilovat saat tüketen mesela bin altı yüz on altı lira ödeyen de iki bin dokuz yüz lira ödeyecek. İşte yüzde seksenlik onun faturasında bir artış olacak. Ama yani burada esas şey şu kırk milyon abonenin hayatında bir şey değişmeyecek yani.
Soru: Ankara’da su faturası daha yüksek geliyor. İski’nin su metreküpü on iki lira. Doğal gazın on bir lira bildiğim kadarıyla.
Soru: Trump’ın göreve gelmesinden bu yana en çok dikkat kesilinen alanlardan bir tanesi enerji. Enerji dünyasını nasıl etkileyecek? Bütün dünyaya Trump’ın enerji konusuna yaklaşımı, iklim değişikliği yani Paris İklim Anlaşması’ndan tekrar çıkmış olması bütün dünyadaki enerji sektörünü nasıl etkileyecek? Bize yansıması ne olur?
Ya şöyle şimdi genel bakış bize etkisi aslında bizim geliştirdiğimiz enerji politikalarının özünde şöyle bir şey var. Biz daha dengeli ve özü itibariyle herhangi bir kaynağa sırtımızı dönmeden, yani işte biz onun için açıkçası bugüne kadar hep yerli işte yenilenebilir kaynaklar diyoruz. Yerli kaynaklardan kastım mesela kömür. Yani Türkiye’nin kömürü terk etme lüksü yok. Türkiye’nin arz güvenliği için. Dolayısıyla biz hep böyle daha dengeli, bütün kaynakların içerisinde olduğu bir politika geliştirmeye gayret ettik. Dolayısıyla şu anda, gerçi Trump hani yenilenebilir enerjiyi biraz dışlayan açıklamalar yapıyor ama biz onu da yapmıyoruz. Çünkü yenilenebilir hakikaten bizim için olmazsa olmaz bir konu. Dolayısıyla bu anlamda hani politikalar birbirine uyumlu gibi gözüküyor. Dolayısıyla özellikle işte ama tabii bu arada bizim önemli ticaret ortağımız, paydaşımız Avrupa Birliği, orada halen söylemler, işte iki bin yirmi altıda devreye girmesi beklenen bu sınırda karbon düzenleme işi yine bizi zorlayıcı unsurları var ama yeni Amerikan yönetiminin ortaya koyduğu ne bileyim petrol üretimini arttırmak, doğal gaz üretimini arttırmak tabii bunları yaparken hani bizi zorlayıcı taraf bunları bir taraftan da farklı belli ülkelerden alınmayıp kendilerinden alınmasını zorlayan bir tarz içerisinde gitmeleri de farklı yansımaları olabilir. İşte Rusya’nın yaptırımlara tabi tutulması, keza İran’ın Venezuela’nın olabilir. Dolayısıyla bunların tabii bizim arz güvenliğimiz üzerindeki etkileri bu anlamda yaşanabilir. Onun için biz bunlarla ilgili tedbirlerimizi de alıyoruz. İşte malum Gazprombankla ilgili olan konuda bir muafiyet aldık. Bunun devam etmesi önemli. Yani bu enerjinin bollaşacağı bir döneme doğru bir taraftan gidiyor gibiyiz. Ama sadece enerjinin üretiminin bollaşması değil aynı zamanda şimdi siz burada enerjinin lojistiğinden de bahsettiniz. O tarafın da yani enerjinin bir noktadan bir noktaya, yani ulaşım güvenliğinin, lojistik güvenliğinin sağlanması, işte petrol boru hatlarının, doğal gaz boru hatlarının çalışabiliyor olması. Bunlar önem arz ediyor. O taraflarda da farklı sınamalarımız, farklı zorluklarımız olabilir. Onun için biz alternatiflerimizi geliştirmeye gayret ediyoruz. Yani bizim aslında ortaya koyduğumuz bugüne kadarki bütün politikalar hani değişen durumlara göre de kendisine yer bulabilecek politikalar. Çok büyük bir yatırım yaptık mesela. LNG altyapımızı geliştirmeye, gazlaştırma tesislerimizi arttırmaya. Dolayısıyla bu alanda Türkiye’ye ciddi bir LNG alternatifi oluşturmuş durumdayız. Ama bu anlamda boru hatlarıyla çevremizdeki ülkelerden doğal gaz almaktan da vazgeçmememiz lazım. Kendi gazımızı üretiyor olmamız lazım. Daha çok üretmemiz lazım. Filan gibi bir durum var. Yani enteresan bir süreç bizi bekliyor. Yani bir taraftan korumacı, ticari politikaları biliyorsunuz işte vergiler vesaireler. Onların farklı yansımaları olacak. Bu çerçevede bir süreç bizi bekliyor.
Soru: Bizim de TürkAkım üzerinden bunu aktarmamız gibi durum söz konusu. Zaman zaman da bu sistemin getirisi olduğu söyleniyor. Avrupa’ya nakil konusunda bir hattımız oldu veya iki hattımız. O konuda ne tür çalışmaları yapacağız? Yani Avrupa’nın doğal gaz ihtiyacını karşılayacak şekilde biz tedbirler alıyoruz. Ve dediğim gibi hub merkezi.
Şimdi ben bu toplantıdan sonra İstanbul’a gideceğim. İstanbul’da Slovakya Başbakan Yardımcısı geliyor. Biliyorsunuz Slovakya Başbakanı geçen hafta ülkemizdeydi. Şimdi yardımcısı hanımefendiyi Türkiye’ye tekrar gönderiyor. Zira Cumhurbaşkanımızla kendisinden özel olarak Slovakya şu anda doğal gaz konusunda çok ciddi bir sıkıntı içerisinde. Çünkü bahsettiğiniz Ukrayna transiti artık durdu. Herhangi bir akış yok. O nedenle de arz güvenliğinde büyük bir problem yaşıyorlar. Acaba Türkiye üzerinden biz gaz alabilir miyiz noktasında bugün Sayın Başbakan Yardımcısıyla İstanbul’da bunun teknik toplantılarını yapacağız. Şimdi bu bir doğal gaz merkezi olma konusunda belli şartlar var. Fiziki şartlar var, altyapı şartları, yatırım şartları var. Dolayısıyla önce bunları tesis etmek gerekir diye düşünüyoruz biz. Ve bunları tesis etmek için de hemen her şeyi yaptık bugüne kadar. Yani bir hani bizimle beraber olan bir şey bir kere hani piyasa çok büyük. Türkiye piyasası. Bugün elli üç-elli dört milyar metreküplük devasa bir pazarımız var. Yani mesela şimdi bize diyorlar ki ya biz Türkiye’de dışa bağımlıyız doğal gazda. Siz nasıl Macaristan’a doğal gaz satıyorsunuz. Türkiye’de elli üç milyar metreküp gazın yüzde üçünü tasarruf etseniz, hani yapılabilecek bir şey, örneğin fiyatlama mesela doğru olursa tüketimimiz daha makul bir şeye gelir. Çünkü insanlar fiyat ucuz olduğu zaman da tüketimle alakalı herhangi bir hassasiyetleri yok yani. Dolayısıyla şuraya geleceğim. O bir buçuk milyar metreküp Moldova’nın bütün ihtiyacını karşılar. Moldova’da yüzde yüz gazı siz satmış olursunuz. İşte ne bileyim Romanya’nın ihtiyacı olan iki milyar metreküpün yüzde yetmiş beşini siz karşılamış olursunuz. Dolayısıyla öncelikle böyle büyük bir pazar olmanın önemli olduğunu söylüyorum. Büyük bir ülke olmanın, ekonominizin büyük olmasının. Bir de altyapınızın güçlü olması lazım. Türkiye’ye birçok farklı kaynaktan doğal gaz geliyor. Boru hatlarıyla geliyor. 10’un üzerinde ülkeden LNG sıvılaştırılmış gemilerle geliyor. Gemilerle geliyor ama sizin gazlaştırma tesisiniz yoksa, FSRU’larınız yoksa gene bir anlam ifade etmez. Bir de bu gazı doğudan batıya, güneyden kuzeye hareket ettirmeniz lazım. Yani boru hatları, güçlü bir boru hattı altyapısına ihtiyaç var. Depoların güçlü olmasına ihtiyaç var. Biz bu altyapıyı hemen hemen oluşturmuş durumdayız. Depolarımızı daha güçlü hale getirmemiz lazım. Kapasitelerini arttırmamız lazım. Böyle olunca da şimdi Avrupa bizden bu anlamda gaz istiyor. Biz de hani şu andaki mevcut fiziksel kapasite neyse oraya o alternatif sunacak şekilde işte kendisine de bugün Slovakya için söyleyeceğiz. Macaristan’la bu ticaretimiz var. İşte Romanya’yla var. Bulgaristan’la var. Değişik ticari formatlarda bunlarla çalışıyoruz. Diğer ülkelere de bu anlamda katkı yapabiliriz yani. Türkmen gazının önce Türkiye’ye gelmesiyle alakalı da yoğun bir çalışmamız devam ediyor. İnşallah bu adeta bizim otuz yıllık rüyamız inşallah gerçeğe dönüşecek. Yani son aşamalara geldik diyebilirim.
Soru: Hazar geçişinde sıkıntı var mı?
Hazar geçişinde sıkıntı var. Ama farklı formüllerimiz var bununla alakalı. Onun üzerinde çalışıyoruz ama inşallah netleşince tabii onu sizlerle paylaşmak daha isabetli olur.
Soru: Ben iki soru soracağım Sayın Bakanım. Bir doğal gaz ve petrolde yerlilik oranı…karşılanması anlamında Türkiye’nin sunabileceği katkılar belirlendi mi?
Şimdi petrol ve doğal gaz üretimimiz Gabar yetmiş beş bin varili geçti çok şükür yani ciddi bir üretime ulaştık orada. Ama daha yukarı gidecek. Artmaya devam ediyor. İnşallah bu sene içerisinde bizim keşif yılımız olacak diyoruz. Özellikle o bölgeden ciddi bir beklentimiz var. Dolayısıyla yeni keşiflerle bu miktarlar daha da artacak. Türkiye’nin diğer yerleri, yaptığımız üretimler bizim yurt dışı üretimlerimize baktığınız zaman yaklaşık ihtiyacımızın yüzde on beşini hem doğal gazda hem petrolde kendi üretimimizle karşılıyoruz diyebiliriz. Bunun bir kısmı dediğim gibi yani yüz otuz bin varil civarında Türkiye’de üretimimiz var petrolde günlük. Kırk bin varil civarında bizim yurt dışındaki varlıklarımızdan gelen Irak’tan, Azerbaycan’dan gelen üretimimiz var. Bunları topladığınızda yüzde yani on beş, on altılar civarında ihtiyacımızı karşılıyoruz diyebiliriz. Bu noktaya geldik çok şükür. Ama tabii gidecek çok yol var. Onun için hem Türkiye’de üretimi arttırmak hem de yurt dışındaki farklı coğrafyalarda, farklı ülkelerde yapacağımız anlaşmalarla oradaki üretimimizi de arttırmayı hedefliyoruz. Bunlar Irak olabilir, Libya olabilir, Afrika’daki daha başka ülkeler olabilir. Azerbaycan olabilir. Dolayısıyla bu anlamdaki çalışmalarımız da devam ediyor. Suriye’nin elektrik konusuyla alakalı da mevcut devam eden bir özellikle Kuzey Suriye’ye, bizim harekat bölgelerine, İdlib’e bir elektrik transferimiz zaten söz konusu şu anda, uzun yıllardır söz konusu. Onu ilk etapta yüzde elli kapasitesini arttırmayı hedefliyoruz. Ama bununla beraber Halep’e kadarki iletim hattını ayağa kaldırıp, ki bunun için bir beş altı aylık süreye ihtiyaç duyuyoruz, onu ayağa kaldırıp bu üretimi, beş yüz megavata iletimi, ihracatı arttırmayı hedefliyoruz. İlave beş yüz megavat diyelim. Dolayısıyla yaklaşık sekiz yüz megavatlık bir elektrik ihracatı gerçekleştireceğiz. Orada başka bir şey daha yapmayı hedefliyoruz. Özellikle Halep’in ihtiyacı yaklaşık iki bin megavat. Bunun beş yüzünü biz buradan elektrik iletim hattıyla sağladığımızda geriye kalan kısmı oradaki şu anda biraz rehabilitasyona, bakıma ihtiyaç duyan doğal gaz santralinden karşılanabilir. Ama doğal gaz lazım. Dolayısıyla Halep’e bir elli-altmış kilometrelik bir doğal gaz boru hattıyla alakalı da bir çalışmamız var. Yani biz bir taraftan Avrupa’ya doğal gaz götürürken bir taraftan Suriye’ye de doğal gaz götürmeyle alakalı bir çabanın içerisindeyiz. Gün gelir belli olmaz, bakarsınız o doğal gaz boru hattı reversible çalışır, ters akış olur. Yani orada bir kaynak olursa onun Türkiye’ye gelmesi de söz konusu olabilir.
Soru: Körfezden gelir mi Sayın Bakanım?
Yani gaz neredeyse oradan gelir yani.
Soru: Hayır yani şöyle mesela Katar üzerinden Avrupa’ya gidecek bir hat şeklinde.
Yani o söyleniyor. Onun olması için birkaç şeyin bir araya gelmesi lazım. İşte üretici ülkelerle satıcı ülkelerin arasında böyle bir şeyin olması lazım. Alıcı ülkeler arasında. Bir de hat güvenliğinin, hattın yapılması lazım. Hat güvenliğinin sağlanması lazım. Çok kolay bir proje olduğunu söyleyemeyiz. Olayın birçok tarafı var. Herkesin aynı şeyde olması lazım. Yani o bahsettiğiniz proje aslında bir TANAP ve TAP projesinden bahsediyorsunuz. Yani nasıl Azerbaycan’daki gaz Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden İtalya’ya kadar gitti. Şimdi bu projede ne olduysa, siyaseten ne olduysa, teknik olarak ne olduysa iktisaden ne olduysa. Aynı şeyin bu tarafta olması lazım. Ama bizim ilk etapta yani Suriye sorusuna dönecek olursak, Suriye’nin elektrik altyapısının ayağa kaldırılması şu anda önceliğimiz. Hem Türkiye’deki Suriyelilerin, zaten dönüşle alakalı da Türkiye’deki Suriyelilerin üçte ikisi dönmeyi düşünüyor ülkelerine. Ama hemen hepsinin söylediği yani özellikle oradaki şartların nasıl olacağı ve bunların içerisinde hayatın normal akışını sağlayacak unsurların da tesis edilmesi önem arz ediyor.
Soru: Şam’da böyle elektrik yok diyorlar Sayın Bakanım, Suriye’ye ilişkin bir desteğimiz yön vermemiz olacak mı? Bir de doğal gaz arama anlaşması Suriye’yle yapılacak mı?
Şöyle biz bu arada yani şunu ifade edelim. Şimdi zaman zaman bu konu böyle hassasiyet arz eden bir konu. Biz elektriği orada bu işin ticaretini yapan şirketlere satıyoruz. Şu andaki şeyde Kuzey Suriye bölgesinde. Benzer bir modelde orada şirketler hani Suriye’de hayat böyle bitmiş durmuş falan değil. Bir hayat devam ediyor ama altyapı zarar görmüş durumda. İnsanların, Şam’daki insanların büyük bir kısmı jeneratörlerle elektriklerini sağlıyorlar. Herkes şehrin havası bu anlamda tabii çok kötü. Dolayısıyla bu altyapı o jeneratörler de bedava değil yani herkes buna bir bedel ödüyor. Hatta daha yüksek bedeller ödüyor. Dolayısıyla bu altyapının bu anlamda kurulmasını tesis etmeye çalışıyoruz. Burada uzun yıllar sürecek, yani orta uzun ve kısa vadeli yapılacak işler var. ben biraz kısa vadeli işlerden bahsettim. Beş altı aylık süreç içerisinde. O doğal gaz boru hattı için belki on iki aylık, on beş aylık bir süreye ihtiyaç olabilir. Ama onu getirdiğinizde mesela Halep’teki o bin beş yüz megavatlık santrali birden devreye almanız söz konusu olabilir.
Soru: Onun maliyeti ve nasıl karşılanacağı belli mi efendim?
Ya şöyle biz şu anda teknik çalışmaları yapıyoruz. Bir tabii ki maliyeti belli ama hangi modelle biz bunu yaparız? Dediğim gibi gazı götürmek tek başına bir şey ifade etmiyor. Oradaki santralin hayata geçmesi lazım. Dolayısıyla bunların hepsi, biz şu anda hani neler yapılabiliri tespit noktasındayız. Elbette ki şu anda yeni yönetimin biraz daha gün yüzüne çıkması, öne çıkması, muhataplarımızın belirlenmesi, kuracağımız hukuki altyapıyı tabii önce sağlamamız lazım. Yani bir anlaşma yapacağız. Kimle yapacağız? Hangi formatta yapacağız? Bunların belli olması lazım. Biz şu anda biliyorsunuz iki ekip gönderdik Suriye’ye. Ki giden ekibimizin başında Ahmet Bey genel müdürümüz burada bizlerle. Dolayısıyla biz şunu yapmaya çalışıyoruz. İhtiyaçlar ne? Teknik olarak ne yapılabilir? Hangi vadede, ondan sonra bunun formatı, iş modeli. Burada yerli şirketler, yabancı şirketler işte Katarlı şirketlerden bahsediliyor. Dolayısıyla bunlarla bir iş modeli oluşturulacak yani.
Soru: Bu kısa orta vadeli planlamada bir maliyet mesela kısa vadede bu acil o elektrik altyapısının ayağa kalkması, hayatın canlanması için öyle bir maliyet var mı?
Yani onu şimdi söylememiz zor olur. Çünkü yani bütün Suriye’yi değerlendirmek ayrı, bizim bu konuştuğum mesela birkaç proje, işte elektrik hattı, doğal gaz hattı. Yani daha belirli maliyetler ama onu yaptığınız zaman oradaki hayat normale dönüyor demek iddialı olur yani. Çünkü dağıtım şebekesinin iyileşmesi lazım. Şimdi Birleşmiş Milletler’in bir raporu var. Yani kimi uzmanlara göre Suriye’nin geneli için dört yüz ila beş yüz milyar dolarlık bir şeyden bahsediliyor. Yani bu böyle bir rakam var. Dolayısıyla hani biz böyle bir rakamdan bahsetmiyoruz. Biz özellikle Halep, yani göçün de büyük oranda olduğu, oranın ihtiyacı, işte bunun dışında powershiplerle tedarik bu bölgeye.
Soru: O başlamadı mı Sayın Bakanım. Bazı haberler çıktı. Yüzer santralden elektrik satışı başladı diye.
Bende başladığına dair bir bilgi yok.
Soru: Doğal gaz arama şeyi var mı efendim? Suriye’yle anlaşmamız, deniz yetki anlaşmamız.
Deniz yetki anlaşmamız yok şu anda. Ama eminim Dışişleri Bakanlığımız hani o konuda daha doğru şeyi söyleyecektir. Ama olması gerekir mi? Gerekir. Bunun dışında doğal gaz, petrol aramayla alakalı da çalışma yapılabilir, yapılması gerekir. Bu çalışmaların neticesinde de üretilecek doğal gaz ve petrol işte herkes bize kaynak hani nereden diyor. İşte buradan böyle bir kaynak Suriye’nin altyapısının tekrar kurulması için de kullanılabilir.
Soru: Bu konuyu devam edebilir miyiz şeyle ilgili Libya’yla? Libya’yla da anlaşma yapılmıştı deniz yetki anlaşması. Hatta ihaleler yapıldı ama sonra ruhsatların verilmediği bir sismik araştırma yapılmadığıyla ilgili bilgiler var. Yani orada bir süreç nasıl ilerliyor?
Şöyle yani denizde şu anda bizim yoğun bir faaliyetimiz var biliyorsunuz. İki alanda faaliyetimiz var. Şu anda bir Sakarya gaz sahası nedeniyle Karadeniz’e odaklanmış durumdayız. Dün itibarıyla Kandıra-1 kuyusunda sondaja başladık. Burası biraz daha batı, bizim münhasır ekonomik bölgemizin batısında, Batı Karadeniz’de yani Bulgaristan sınırına çok yakın bir yerde bu çalışmayı yapıyoruz. Yani ümitvar olduğumuz bir saha ama beni biliyorsunuz yani böyle hani müjde veriyorum size bu sabah diyeceğim durumda değil. Ama burada çok yoğun dört gemi çalışıyor. Bir de Somali’de çalışıyoruz. Sismik çalışmaların yüzde kırk yedisini tamamladık. Muhtemelen nisan gibi oradaki sismik çalışma bitecek. Bu anlamda hani bahsettiğiniz Deniz Yetki Anlaşması çerçevesinde Akdeniz’de yeni bir şey yapacak mısınız diye soruyorsanız yani bu şeyi yönetmeye çalışıyoruz, bu takvimi. İşte Karadeniz’de gaz var. Onun bir an önce üretimini arttırmamız lazım. Bulunmuş bir rezerv var çünkü. Yeni keşifleri Karadeniz’de şu anda gemileri boş bulduğumuz anda işte Kandıra’da olduğu gibi yönlendiriyoruz. Ama diğer deniz yetki alanlarımızın hepsinde de aramayla alakalı planlamaları yapıyoruz.
Soru: İran’la Rusya geçen iki hafta önce bir anlaşma yaptı….Kesmeye dönük bir şey var mı anlaşmaların içerisinde?
Benim o anlaşmada dikkatimi çeken en önemli şey Hazar geçişli bir doğal gaz boru hattı. O da bizim şeyimizi kesmeye dönük. Tam tersine destekleyici bir şey olur. Eğer onlar oradan bir doğal gaz boru hattı geçirirlerse o zaman Türkmenistan, Azerbaycan Türkiye de Hazar’dan daha kısa bir boru hattını geçirmek konusunda bence önünü açacak bir şey. Bence şu anda da önü açılmalı da bu arada.
Soru: Güney Kıbrıs Rum kesiminde geçen haftalarda bir sondaj faaliyetinin Exxon Mobil Katar, o bizi nasıl yani etkiler?
O konudaki düşüncemizi biliyorsunuz, maalesef Güney Kıbrıs Rum Kesimi adanın tek adeta söz sahibi gibi hep davranıyor. Ve uluslararası camiada, uluslararası petrol şirketleri de biraz buna müsaade ediyorlar. Dolayısıyla ya biz her zaman şunu söylüyoruz.
